Ekoloji ve Ekonomi Ev Tasarımı: Yer Gemisi (Earthship) Projesi

Bu ülkede ilk prototipini yapacağımız ev, ekolojik yenilik ve ekolojik sorumluluk proje tasarımıdır.

“Sevdiğiniz güzellik neyse yaptığınız şey o olsun, diz çöküp yeri öpmenin yüzlerce yolu var.” der ya Mevlana, yukarıdaki fotoğraflarda iki örneği görülen evlerin ilk prototipini, 1970’lerde Mike Reynolds adında bir mimar tasarlamıştır. Yerel, doğal ve geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılmış ilk sürdürülebilir ev modeli olarak tanınmaktadır. Haberlerde, dar gelirli vatandaşların ev sorununun gündeme gelmesi, onun bu projeyi tasarlamasına neden olmuştur. Gezegen dostu bu konut modeli, kendi kendine yeten ve herkesin yerel ve geri dönüştürülmüş malzemelerden inşa edebileceği, erişilebilir bir ev yaratmak için tasarlanmış bir yeniliktir. Birçok ülkede deneyimlenmiş bu yapı “Earthships” (yer ya da kara gemisi), dünyanın herhangi bir ikliminde ek yakıt olmadan konforlu bir sıcaklığı/serinliği koruma yeteneğine sahiptir. Yapılan her ülkede, bölgenin koşullarına uyarlanan ve farklı konseptlerin de ilave edildiği bu ev tasarımını, ülkemizde de deneyimleme olasılığı yaratarak, ekonomik/ekolojik konut sahibi olmak isteyenlere örnek teşkil etmek düşüncesi taşımaktadır.

Yerel, doğal ve geri dönüştürülmüş malzemeleri kullanmak üzere tasarlanmış, kendi kendine yeten, özerk/müstakil bir bina olan Earthship, gezegen üzerinde mümkün olduğunca yumuşak ve etkili olmayacak şekilde inşa edilmiştir. Bu evler kendi elektriğini üretir, sıcaklığı düzenler ve hatta su (yağmur hasadı) ve yiyecek sağlar.

Geri dönüştürülmüş ve yerel/doğal kaynaklı malzemeler doğru bir şekilde birleştirildiğinde, geleneksel ısıtma ve soğutma teknolojileri olmadan evin iç sıcaklığını doğal olarak düzenleyen termal kütle oluşturur. Çoğu zaman, bu yapılar iç sıcaklıklarını daha da düzenlemek için kısmen toprağa ve bazen de yeraltına inşa edilir. Termal kütle, bir malzemenin ısı enerjisini emme ve depolama yeteneğidir. Termal kütle gün boyunca güneş enerjisini depolayabilir ve geceleri yeniden yayabilir. Doğru kullanılan termal kütle, günlük (gündüz-gece) ısı hareketlerinin ortalamasını alarak iç sıcaklıkları azaltır. Bu konforu artırır ve enerji maliyetlerini azaltır. Mağaralar yazın serin, kışın ise sıcaktır. Bu evlerin tasarımı da bu termal kütle yasalarına uygun olarak planlanmıştır.

Earthship’ler son derece benzersiz yapılardır ve belirli bir yapım yöntemi yoktur. Genellikle toprak dolgulu lastikler, alüminyum kutular, cam şişeler, taş, kil, toprak, kerpiç ve sıvadan yapılırlar. Lastikler kil ve toprakla doldurulur ve evin iskeletini oluşturmak için istiflenir. Bu lastik göbekleri daha sonra çimento veya toprak/kil sıva ile kaplanır. Aynı konsept alüminyum kutular veya cam şişeler için de kullanılmaktadır.

Bu evler aynı zamanda pasif denen, gezegene karbon emisyonu salmayan yapılardır, yani elektrik mekanizmalarını kullanmadan güneşten mümkün olduğunca fazla enerji ve ısı kullanırlar. Bu, tipik olarak, güneye bakan duvarın tamamen camdan inşa edilmesi ve mümkün olduğu kadar fazla ışık ve ısının içeri girmesiyle yapılır.

• Geleneksel altyapı hizmetlerinden yani şehir şebekelerinden bağımsızdırlar.
• Yapı malzemelerine kolay erişilebilir yapılardır. Taş, toprak, kil, atık malzeme vs. gibi.
• Yağmur sularından yararlanır.
• Büyük ölçüde azaltılmış veya ortadan kaldırılmış faturalara sahiptirler.
• Gıda üretimi için koşullar mevcuttur.
• Gezegene olumsuz etkileri olmayan durumdadır.
• Kış bahçesi olanağını da sağlayan bu ekolojik tasarımlı konut türü, alternatif konutlar üretebilmenin ilhamı olacaktır.

Tüm atık sular (tuvalet hariç) bahçenizi büyütmek için kullanılır. Fazla su, sulak alanlardan bile filtrelenebilir ve tekrar sarnıca pompalanarak tekrar kullanılabilir. Yeterince yağmur yağmasa da suyun israfını önleyen bir düzeneğe sahiptir bu evler. Su kullanma tesisatları, yani su yolu ya da oluklar, eski teneke kutular veya şişeler kullanılarak inşa edilmiştir. Bunlar, betonda hava boşlukları olarak çok güçlü bir “petek” destek yapısı bırakarak hizmet vermektedir. Daha sonra, bir uçtan diğer uçlara oluklarla drenajları aktarılır, ünite eğimli olarak girer, böylece giren su yokuş aşağı akacaktır. Taş, kum, odun kömürü ve kil karışımı döşenmiş su yolundan geçen su, yol boyunca arıtılmış olacaktır.

Tamamen belki de ülkenin dört bir yanından gelecek malzemeyle ev yapmak, 21. yüzyılın tüketim kültürünün boyutlarını da ortaya koyması yanında dar gelirli, ev alma imkanı olmayan binlerce insana ilham kaynağı olacaktır.

PROJENİN AMACI

(GERİ DÖNÜŞÜM EVDE BAŞLAR)
(Ekolojik kültüre adil bir geçiş için yarını şekillendirmek)

Ülkemizde son günlerde yaşanan ekonomik krizden dolayı her bireyin kollarını sıvayacağı, bir şeyler yapma zamanının geldiğini gördüğü kritik noktadayız. Bu noktanın liste başında ise, kiraların ani yükselmesiyle barınma sorununun kâbusa döndüğü bir zaman dilimi var. Bu bağlamda, insanların kendi evlerini kendilerinin yapabilmesinin koşullarını ve olanaklarını araştırıp bulmak gerekmektedir. Kendimizin ve çevremizdekilerin bu sorunu çözebilmesinin en temel argümanı ise; bilgileri, deneyimleri ve yetenekleri bir araya getirerek alternatifler üretebilmek ve yaratabilmektir. Birlikte, dayanışma ve yardımlaşma koşulları yaratarak hareket edilebilir ve ihtiyacı olanlar için ev yapma düşüncesi hayata geçirilebilir. Birçok ülkede deneyimlenen topluluk evleri ve ekonomik ev yapma arayışları rehberlik edecektir.

Ekolojik tahribatların iklim krizi aracılığıyla artık gündelik hayatın içinde şahit olunan felaketlerinin de dayattığı ekolojik kültüre duyulan ihtiyacın eşiğinde bir geçiş evresinde, bireysel çabaların bir araya gelmesinin kazanımının bilinciyle, bir hareket/bir inisiyatif oluşturma zorunluluğu gerektirmiştir. Bu iki zorunluluğu bir araya getirerek ihtiyaç duyulan ev tasarlamak, ekolojiyle uyumluluğu merkeze almak anlamına gelmektedir.

Burada önemli amaçlardan biri de ekolojik kültüre geçişin zorunluluğunun bilgisiyle adil bir geçişin hedeflenmesi ve bu adil geçişe katkı verecek çalışmaların yarının şekillenmesinde payı olacağının unutulmamasıdır. Bu adil geçiş için inisiyatif birçok yol ya da yollar bulacaktır, yeter ki bir araya gelmeyi başaralım. En önemli olan durum da bu zaten, benzer arayışlara ve amaçlara sahip insanları bir araya getirebilmektir. Aslında günümüz ilişki biçimlerinin penceresinden bakıldığında da en zor olanı budur belki de…

PROJENİN HEDEFİ

• Ekolojik ve ekonomik ev yapabilmenin koşullarını oluşturmak, dar gelirli ailelere örnek olmak.
• Tüketim toplumlarında savurganlığın sebep olduğu çöp yığınlarının ekolojiye verdiği zararla ilgili farkındalığın oluşmasına katkıda bulunmak.
• Yaşam biçimine yansıması gereken “ekoloji okuryazarlığı” yani ekolojik duyarlılık konusunda bilinçlenmeye katkıda bulunmak.
• Tüketim toplumu anlayışının ortaya çıkardığı savurganlığa dikkat çekmek.
• Çöp tanımına uymayan nesnelere yeniden kullanım değeri kazandırarak bu çabanın görünürlüğünü sağlamak.

PROJENİN GEREÇLERİ

Günümüzde ekoloji, çevre sorunları, doğanın dengesi gibi kavramlar, kelime olarak gündelik konuşmaların içinde kendine bir yer edinmiş durumdadır. Bunun nedeni, doğanın kirlenmesi ve doğanın dengesinin bozulması ve iklim krizleriyle burun buruna gelmiş oluşumuzdur.

Üzerinde yaşadığımız gezegen yani dünya, tüm canlıların sağlıklı yaşaması için varlığını sürdürmek zorundadır. Ancak dünya kaynaklarının hoyratça tüketildiği, ekolojik tahribatın boyutları bizden sonraki kuşaklara sağlıklı bir yaşam vaat etmemektedir. Öncelikle toplumun bu sorunu iyi tanımlaması ve önüne geçmesi gerekmektedir. Ailelerden başlayan ekolojik tutum ve tavırlar geliştirmek önemlidir. Gerekli bilgi ve beceriyle donanmış bireyler ve insan kaynağı oluşması, gündelik yaşamın içinde kendine yer bulması, ekolojik bozulmanın önüne geçmeyi kolaylaştıracaktır. Üzerinde yaşadığımız gezegenin doğal haline dönebilmesinin koşulu olarak, çevre ya da ekolojik bilinç yaratmak, yeryüzünde yaşayan tüm insanların sorumluluğuna taşımak önemli ve gerekli olmuştur.

Bilindiği üzere ekolojik ya da çevre sorunlarının en önemlileri arasında bulunan ve gündelik hayatın da zorlaşmasına neden olan, israf yüzünden çıkan “çöp sorunu” bu projenin önemsediği gerekçelerden biridir. Tüketim toplumu anlayışının ortaya çıkardığı savurganlığın ekolojiye verdiği zararların boyutu, yeryüzünün devasa çöp yığınlarına maruz kalması sorun olarak karşımızda durmaktadır. Bu anlamda çöp tanımına uymayan nesnelerin yeniden kullanım değeri kazandırılarak ortaya çıkarılacak konut örneği, aynı zamanda büyük harcamalar yerine ekonomik şekilde yapılmış olacaktır.