Fikret Kızılok’un Bir Karakter Tasviri
Fikret Kızılok’un Liberal Alaturka şarkısındaki yaptığı karakter tasvirini sizlere iletmeye gayret edeceğim.
“Gözlerin keman çalardı, dudakların darbuka
Toplumsal içerikliydin liberal alaturka
Komünist yaklaşımlıydın, kapitalist biçimli
Her bakımdan verimli”
Bu kıta, bir karakterin fiziksel ve entelektüel özelliklerini betimlerken, aynı zamanda sosyal ve ideolojik çelişkilerini vurgular. “Gözlerin keman çalardı, dudakların darbuka” ifadesi, karakterin hem estetik hem de ritmik bir özelliğe sahip olduğunu, belki de bu karışımın kültürel bir zenginliği simgelediğini ima eder. Bu, bireyin hem sanatla hem de sosyal yorumlarla iç içe geçtiği bir dünyayı temsil eder. “Toplumsal içerikliydin liberal alaturka” ifadesi ise karakterin toplumsal meselelerde bir dizi çelişkiye sahip olduğunu gösterir: Hem liberal hem de geleneksel bir yaklaşım sergiliyor. “Komünist yaklaşımlıydın, kapitalist biçimli” kısmı, bireyin ideolojik karışımını ve toplumsal sistemlerdeki yerini sorgular. Sonuç olarak, karakterin “her bakımdan verimli” olarak nitelendirilirken, bu verimlilik hem entelektüel hem de toplumsal bir çatışmanın ürünüdür.
“Soyut somutlaşırken değiştirdik havayı
Sak üstünde damdağan vur beline kazmayı
Tavus kuşu gibiydin, dönüp dönüp baktıran
Oturup konuşunca felsefeyi saptıran”
Bu kıta, karakterin soyut düşüncelerden somut gerçeklere geçişini ve bu süreçte toplumsal normları nasıl etkilediğini ele alır. “Soyut somutlaşırken değiştirdik havayı” ifadesi, soyut düşüncelerin toplumsal realiteye nasıl etki ettiğini ve bu etkileşimin hava (veya ortam) üzerinde yarattığı değişiklikleri ifade eder. “Sak üstünde damdağan vur beline kazmayı” ifadesi ise, belki de karakterin geleneksel toplumsal normları ve yapıları yıkma veya sorgulama çabasını temsil eder. “Tavus kuşu gibiydin” ve “felsefeyi saptıran” ifadeleri, karakterin estetik ve entelektüel yönlerini sergilerken, aynı zamanda bu yönlerin bazen kafa karıştırıcı veya yanıltıcı olabileceğini vurgular. Bu kıta, karakterin toplumsal ve entelektüel etkilerini ve bunların karmaşıklığını gözler önüne serer.
“Mürekkebi yalamış yutmuş gibi bakardın
Kitabı ters tutunca gözlerimi kapardım
Bir garip ambalajdın dört tarafı fiyonklu
Obsesif bir içerik nevrastenik boyutlu”
Bu kıta, karakterin entelektüel ve psikolojik karmaşıklığını daha derinlemesine ele alır. “Mürekkebi yalamış yutmuş gibi bakardın” ifadesi, karakterin bilgiyle iç içe geçmiş bir şekilde algılandığını ve bu bilgiyi sindirmekte güçlük çektiğini ima eder. “Kitabı ters tutunca gözlerimi kapardım” ifadesi, karakterin bilgiye ve anlamaya yaklaşımındaki kafa karışıklığını temsil eder. “Bir garip ambalajdın dört tarafı fiyonklu” ifadesi, karakterin hem çekici hem de karmaşık bir yapıda olduğunu, dışarıdan bakıldığında cazip ama içerik olarak kafa karıştırıcı olduğunu gösterir. “Obsesif bir içerik nevrastenik boyutlu” ifadesi ise, karakterin entelektüel takıntıları ve psikolojik durumunun karmaşıklığını yansıtır.
“Anlaması zordu biraz tanımazdım Memduh’u
Zaten doldurmak gerekti diyalektik boşluğu
Gözlerin keman çalardı, dudakların darbuka
Toplumsal içerikliydin liberal alaturka”
Bu kıta, önceki kıtalarda sunulan karmaşayı ve çelişkileri daha belirgin hale getirir. “Anlaması zordu biraz tanımazdım Memduh’u” ifadesi, karakterin ve onun düşüncelerinin anlaşılmasının zor olduğunu belirtir. “Diyalektik boşluğu doldurmak” ifadesi, entelektüel ve felsefi tartışmalarda boşlukları doldurmak için karakterin çabalarını ifade eder. Tekrar eden “Gözlerin keman çalardı, dudakların darbuka” ve “Toplumsal içerikliydin liberal alaturka” ifadeleri, önceki kıtalarda ortaya konan temaların ve karakter özelliklerinin vurgulanmasını sağlar.
“Hedefimiz mutluluktu iki çiçek bir böcek
Tek göz olmuş evimizde tüketim tükenecek
Düşlerimiz satılmadan şarkı olup gidecek
Besbedava sersefil çocuklar dinleyecek”
Bu kıta, toplumsal eleştiriyi ve bireysel hedefleri vurgular. “Hedefimiz mutluluktu iki çiçek bir böcek” ifadesi, belki de mütevazı bir yaşam hedefini ve bunun etrafındaki naif arzuları ifade eder. “Tek göz olmuş evimizde tüketim tükenecek” ifadesi, tüketim kültürünün ve bireysel tatminin sınırlarını sorgular. “Düşlerimiz satılmadan şarkı olup gidecek” ifadesi, ideallerin ve hayallerin zamanla kaybolabileceğini ima ederken, “Besbedava sersefil çocuklar dinleyecek” ifadesi, toplumun düşük gelirli kesimlerinin bu şarkılardan nasıl etkileneceğini gösterir.
“Issızlığım ağlaşırken yalnızlığım gelecek
Tutup ellerimden beni bir yere götürecek
Has bahçenin elmasından ısırıklar alırken
Paradoksal bir anlamda ilk ayvayı yiyecek”
Bu kıta, bireyin yalnızlık ve içsel yalnızlıkla mücadelesini ele alır. “Issızlığım ağlaşırken yalnızlığım gelecek” ifadesi, yalnızlık ve çaresizlik duygularının iç içe geçtiğini ifade eder. “Tutup ellerimden beni bir yere götürecek” ifadesi, yalnızlığın insanı bir yolculuğa çıkarmasını ve değişim getirmesini temsil eder. “Has bahçenin elmasından ısırıklar alırken” ifadesi, belki de hayatın sunduğu nadir ve değerli anları temsil ederken, “Paradoksal bir anlamda ilk ayvayı yiyecek” ifadesi, bu değerli anların paradoksal bir şekilde olumsuz sonuçlara yol açabileceğini belirtir.
“Erkeğin olmuştum artık radikal bir emniyet
Feminist akımların boş bulduğu zihniyet
Bütünleşmek bu diyordun hadi koçum aslanım
Pratikte sen olmuştum kendime bir varsayım”
Bu kıta, toplumsal ve kişisel kimliklere yönelik bir eleştiri sunar. “Erkeğin olmuştum artık radikal bir emniyet” ifadesi, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin ve bu rollerin getirdiği güvenlik anlayışını ifade eder. “Feminist akımların boş bulduğu zihniyet” ifadesi, belki de toplumsal cinsiyet ve eşitlik konularında geri kalmış düşünceleri sorgular. “Bütünleşmek bu diyordun hadi koçum aslanım” ifadesi, kişisel ve toplumsal bütünleşme çağrısını, fakat aynı zamanda bu bütünleşmenin zorunlu ve yapay olduğunu ima eder. Son olarak, “Pratikte sen olmuştum kendime bir varsayım” ifadesi, bireyin kendi kimlik arayışında yaşadığı belirsizlik ve çelişkileri yansıtır.
“Belki hayat tümüyle eylemin kendisiydi
Ama bunu tek tek anlamak boyut meselesiydi
Diyordun ki aptalım evde kalıyor diye
Bak ne güzel satıyor şarkıları Zülfü’ye”
Bu kıta, hayatın anlamını ve bireysel eylemlerin önemini sorgulayan bir bakış açısı sunar. “Belki hayat tümüyle eylemin kendisiydi” ifadesi, hayatın anlamının eylemler ve deneyimlerle dolu olduğunu ima eder. Ancak, “Ama bunu tek tek anlamak boyut meselesiydi” ifadesi, bu eylemlerin ve anlamların ayrıntılı ve çok boyutlu bir şekilde anlaşılması gerektiğini belirtir. Bu, hayatın karmaşıklığını ve bireysel algının derinliğini vurgular. “Diyordun ki aptalım evde kalıyor diye” ifadesi, toplumun bireyler hakkındaki yanlış anlamalarını ve yargılarını ifade eder. “Bak ne güzel satıyor şarkıları Zülfü’ye” ifadesi ise, Zülfü’nün şarkılarının toplumsal gözlemler ve bireysel deneyimlerle nasıl başarıyla harmanlandığını belirtir.
“Haftasonu dediğin gazetenin adıydı
Senin için hayatın vazgeçilmez tadıydı
Tutuşturup eline üç gün rahat ederdim
Geri kalan dört günde ben de walkman dinlerdim”
Şarkının sözleri, özellikle toplumsal eleştiriler ve bireysel gözlemlerle dolu. Her bir kıta, karakterin entelektüel ve sosyal dünyasını daha da açığa çıkarıyor. Bu kıta, gündelik yaşamın rutinlerine ve kişisel alışkanlıklara dair eleştirel bir bakış açısı sunar. “Haftasonu dediğin gazetenin adıydı” ifadesi, hafta sonlarının ve gazetelerin kişinin hayatında ne kadar önemli ve belirleyici bir rol oynadığını vurgular. “Senin için hayatın vazgeçilmez tadıydı” ifadesi, bu rutinlerin kişisel zevk ve ihtiyaçların bir parçası olduğunu belirtir. “Tutuşturup eline üç gün rahat ederdim” ifadesi, belirli alışkanlıkların ya da ihtiyaçların, kişinin rahatlığı için yeterli olduğunu ima ederken, “Geri kalan dört günde ben de walkman dinlerdim” ifadesi, bireyin kendi rahatlama ve eğlenme biçimlerini kişisel bir alan olarak belirtir. Bu kıta, kişisel alanların ve alışkanlıkların toplumsal yaşamla nasıl etkileştiğini açıkça gösterir.
“Adlear reaksiyonu antifreud sentezi
Doğrusu muydu acep bizim Nisa Suresi
Sabır, namus ve erdem şarkıların maması
Aç kalıyorsa eğer evden kaçar karısı”
Bu kıta, toplumsal ve entelektüel eleştirileri bir araya getirir. “Adlear reaksiyonu antifreud sentezi” ifadesi, Adlear reaksiyonu ve Freud’un teorileri arasında bir sentez oluşturur ve bu teorilerin toplumsal normlarla nasıl ilişkilendirildiğini sorgular. “Doğrusu muydu acep bizim Nisa Suresi” ifadesi, dini ve toplumsal normların doğruluğunu ve geçerliliğini sorgulayan bir yaklaşımı ifade eder. “Sabır, namus ve erdem şarkıların maması” ifadesi, toplumsal değerlerin ve erdemlerin şarkıların ve kültürel ürünlerin bir parçası haline geldiğini belirtir. Son olarak, “Aç kalıyorsa eğer evden kaçar karısı” ifadesi, toplumsal normların ve değerlerin gerçek hayattaki uygulamalarıyla çelişebileceğini, özellikle de bireylerin bu normları kişisel çıkarları doğrultusunda nasıl sorgulayabileceğini ifade eder.
Genel Değerlendirme:
Şarkı sözleri, toplumsal eleştirileri ve bireysel gözlemleri mizahi ve ironik bir şekilde ele alır. Her kıtada Kızılok’un karakteri betimlemesine hayran bırakacak detaylardan oluşuyor. Karakterin ve içinde bulunduğu toplumun karmaşıklıklarını ve çelişkilerini vurgularken, bu eleştirileri ve gözlemleri derinlemesine analiz eder. Sözlerdeki ironik ve eleştirel ton, toplumsal normları ve bireysel davranışları sorgulama biçimini ortaya koyar. Bu, dinleyiciyi hem düşündürür hem de güldürürken, sanatın toplumsal eleştiri ve kişisel ifade için güçlü bir araç olduğunu gösterir.
Şarkı sözleri, hem bireysel hem de toplumsal düzeydeki karmaşıklığı ve çelişkileri ustaca işler. Mizahi ve ironik bir üslupla, derin felsefi ve toplumsal konulara değinir.
1. Anlatım Tarzı ve Dil Kullanımı:
Şarkı sözleri, kelime oyunları, ironiler, paradokslar ve karmaşık referanslarla dolu. Bu tür bir dil kullanımı, dinleyiciyi sürekli olarak düşünmeye ve şarkının anlamını çözmeye teşvik eder. Şarkı, bir yandan ciddi toplumsal ve felsefi konulara değinirken, diğer yandan mizahi bir üslup kullanarak bu konuları hafifletir.
2. Kültürel ve Politik Referanslar:
Şarkı, farklı ideolojilere ve kültürel kimliklere gönderme yapıyor. “Toplumsal içerikli liberal alaturka”, “Komünist yaklaşımlı kapitalist biçimli” gibi ifadeler, bireyin ve toplumun içindeki çelişkileri, karmaşık ve çok yönlü kimlikleri yansıtıyor. Bu, dinleyiciyi hem güldürürken hem de düşündürürken aynı zamanda toplumsal ve siyasi bilinç düzeyini artırabilir.
3. Mizah ve İroni:
Şarkı, ironi ve mizah yoluyla toplumsal eleştiriyi ortaya koyuyor. Örneğin, “Gözlerin keman çalardı, dudakların darbuka” gibi ifadeler, hem aşkın hem de kültürel zenginliklerin bir ifadesi olarak görülürken, aynı zamanda absürt bir şekilde sunuluyor. Bu, dinleyiciyi güldürürken, aynı zamanda alttaki derin anlamları sorgulamaya yönlendirir.
4. Karakter Tasviri ve Psikolojik Derinlik:
Şarkının sözlerinde yer alan karakter, hem entelektüel hem de duygusal bir karmaşa içinde tasvir ediliyor. Karakter, bir yandan derin felsefi düşüncelerle boğuşurken, diğer yandan gündelik hayatın basit zevklerinden ve çelişkilerinden kopamıyor. Bu, dinleyicide empati uyandırabilir ve kişisel içsel çatışmaları düşündürebilir.
5. Toplumsal Eleştiri:
Şarkı, toplumsal yapıya ve bireyin bu yapı içindeki yerini sorgulayan bir eleştiri niteliği taşıyor. “Feminist akımların boş bulduğu zihniyet” ve “Sabır, namus ve erdem şarkıların maması” gibi ifadeler, toplumsal normlara yönelik eleştiriler olarak okunabilir. Bu, dinleyiciyi mevcut toplumsal yapıyı ve kendi yerini sorgulamaya teşvik edebilir.
6. Müzikal ve Ritmik Yapı:
Sözler, müzikal terimlerle (keman, darbuka) ve ritimle harmanlanmış. Bu, müziğin sadece bir arka plan unsuru olmadığını, aksine şarkının anlamını derinleştiren bir unsur olduğunu vurgular. Dinleyici, müziğin ve sözlerin birleşiminde hem ritmik bir akışa kapılır hem de bu akışın içinde yer alan mesajlarla yüzleşir.
7. Dinleyici Üzerindeki Etkisi:
Bu şarkı, dinleyiciyi hem duygusal hem de zihinsel olarak aktif bir katılımcı haline getirir. Dinleyici, şarkıyı sadece dinlemekle kalmaz, aynı zamanda çözmeye çalışır. Şarkının mizahi ve ironik tonu, dinleyiciyi güldürürken, aynı zamanda derin toplumsal ve felsefi sorularla meşgul eder. Bu, şarkının etkisini uzun süreli ve kalıcı hale getirir.
Sonuç:
Bu şarkı, çok katmanlı yapısı ve zengin dil kullanımıyla dinleyicileri üzerinde derin bir etki yaratabilir. Hem mizahi hem de ciddi tonlarıyla, bireyin ve toplumun içindeki çelişkileri, karmaşıklıkları ve ironileri ortaya koyarak dinleyiciyi hem eğlendirir hem de düşündürür. Şarkı, dinleyicinin sadece duygusal değil, aynı zamanda entelektüel bir yolculuğa çıkmasını sağlayan, çok yönlü bir eser olarak değerlendirilebilir.
Çok değerli Fikret Kızılok’umuzun bir hayranı olarak, bu yazıyla vefa borcunu ödeyebilir miyim, mümkün mü, inanın bilmiyorum. Ama umarım! İlerde yine başka şarkılarını da değerlendirmeyi düşlüyorum.
Kemalist İlkay
